فورسپس دندانپزشکی و انواع آن

فورسپس یک ابزار رایجی در دندانپزشکی هست که برای اگزودنتیا (exodontia) یا همون کشیدن دندون طراحی شده. انواع مختلفی از فورسپس دندانپزشکی وجود دارن که گاهی اوقات تشخصی عملکردهای هر کدوم از اون‌ها سخت و گیج‌کننده می‌شه. فورسپس‌های گوناگونی برای دندون‌های جلویی، نیش، پرمولر، مولر وجود دارن. علاوه‌بر این، برای دندون عقل، دندون‌های بالا و پایین و درآوردن ریشه‌های باقی‌مونده هم از فورسپس‌های خاصی استفاده می‌شه.

ما تو این مقاله درباره فورسپس دندانپزشکی و انواع اون صحبت می‌کنیم. با کمک این مقاله، می‌تونید فورسپس‌های مناسب رو برای کلینیک و یا مطب خود بخرید.

فورسپس دندانپزشکی چیست و چطوری طراحی می‌شه؟

فورسپس دندانپزشکی همراه با الواتور (Elevator) برای کشیدن دندون‌ها استفاده می‌شه و یک ابزار بسیار ضروریه. در این مقاله فورسپس‌هایی رو معرفی می‌کنیم که براساس اصل اهرم درجه دو عمل می‌کنن و وظیفه گرفتن دندون و انجام یک سری حرکات ضربه‌ای، جانبی و چرخشی رو دارن که منجر به جداشدن دندون می‌شه.

این ابزار دندونپزشکی از سه قسمت تشکیل شده:

1. فک، نوک، نیش، منقار: به قسمت فعال فورسپس گفته می‌شه که با آناتومی تاج آناتومیک سازگاره و با شیارهایی که داره به دندون متصل می‌شه.
2. قسمت میانی: معمولا یک مفصل هست که دسته رو به قسمت فعال متصل می‌کنه. میزان و جهت چرخش این مفصل مشخص می‌کنه که فورسپس برای دندون‌های بالا مناسبه یا پایین. برای مثال، فورسپس‌هایی که برای کشیدن پرمولرهای بالا هستند زاویه‌ای بین دسته و نوک ایجاد می‌کنن که بیشتر از 45 درجه نمی‌شه. برای دندون‌های پایینی، این زاویه بین 90 تا 110 درجه هست، به استثنای فورسپس برای دندان‌های ثنایای پایین که 45 درجه زاویه داره.
3. دسته فورسپس: قسمت غیرفعال این ابزاره که در دست گرفته می‌شه. دسته‌های زیادی برای انواع مختلف فورسپس بسته به قطعاتی که برای اون‌ها طراحی شده، وجود داره: بالا، پایین، راست یا چپ.

طبقه‌بندی فورسپس دندانپزشکی براساس شکل فک

فورسپس‌ها رو می‌شه با توجه به‌شکل دسته، زاویه‌بندی ناحیه میانی و قسمت فعال (فک)، به دسته‌های مختلفی تقسیم‌بندی کرد. ما در اینجا انواع فورسپس‌ها رو براساس محل دندون معرفی می‌کنیم.

فورسپس دندون قدامی (Anterior Teeth Forceps)

فورسپس دندون‌های قدامی فک بالا دارای منقار صاف و خم‌نشده هست و همون‌طور که از اسمش مشخصه برای کشیدن دندو‌ن‌های جلویی بالا استفاده می‌شه. دو طرف منقار این فورسپس‌ موازی هم هستن و کاملاً به هم فشرده می‌شن، طوری‌که فضای کمی بین تیغه‌های فورسپس وجود داره.

فورسپس قدامی فک پایین منقاری داره که تقریباً 90 درجه خم می‌شه تا امکان دسترسی به دندون‌های پایین رو فراهم کنه. بسیاری از فورسپس‌هایی که برای دندون‌های قدامی پایین استفاده می‌شن، الگوی انگلیسی دارند که در اون منقار، موازی با دسته‌ها هست. این طراحی باعث می‌شه که دندونپزشک به‌خوبی به چهارم فوقانی راست و چپ دسترسی داشته باشه.

فورسپس نیش و دندان کناری آن (Canine or Bicuspid Forceps)

برای کشیدن دندون نیش و دندون کناری اون که به Bicuspid معروفه، نیاز به یک فورسپس مخصوص هست. فورسپس‌هایی که برای دندون‌های نیش بالایی استفاده می‌شن، معمولاً دارای یک خمیدگی جزئی 20 درجه در منقار هستند. اما انواعی که برای دندون نیش و Bicuspid پایینی استفاده می‌شن خمش 45 ​​درجه‌ای دارن.

فورسپس مولر فوقانی (Upper Molar Forceps)

یکی دیگه از انواع ضروری فورسپس دندون، فورسپس مولر فوقانی هست. این ابزار دو خم در قسمت ساقه داره تا امکان دسترسی بهتر به ناحیه پشتی رو فراهم کنه.

منقارها دو حالت دارند: یک تیغه صاف و پهن و یک قلاب یا شاخ باریک. دو نوع منقار در ترکیب‌های مختلف استفاده می‌شن. قلاب یا شاخ معمولاً در قسمت دو شاخه ریشه‌های مولرهای فک بالا قرار می‌گیره.

فورسپس مولر تحتانی (Lower Molar Forceps)

فورسپس دندانپزشکی که برای مولر پایینی استفاده می‌شه، با انواعی که برای مولر بالا استفاده می‌شه، کاملا متفاوته. این ابزارها تیغه‌ها یا نوک‌های سنگین و ضخیمی برای کشیدن دندون‌های آسیاب بزرگ فک پایین دارن. هر دو تیغه دارای برجستگی هستن و دستگیره هم اغلب منحنی ساخته می‌شه تا ارگونومیک‌تر باشه و امکان گرفتن قوی‌تر دندون رو فراهم کنه. طراحی این نوع فورسپس امکان «الویت‌کردن» دندون را تو حین کشیدن می‌ده.

فورسپس‌ها علاوه‌بر انواعی که در قسمت بالا توضیح دادیم، براساس دندونه‌داربودن و بدون دندونه‌بودن هم تقسیم‌بندی می‌شن.

فورسپس دندونه‌دار یا بدون دندونه: کدوم بهتره؟

تفاوت اصلی بین فورسپس دندونه‌دار (Serrated Forceps) با فورسپس بدون دندونه (Non-Serrated Forceps) کاملا واضحه؛ فورسپس دندونه‌دار دارای منقار دندونه‌دار هست، اما در مدل بدون‌دندونه، منقار کاملا صافه.

این تفاوت ظریف در طراحی سبب تفاوت‌های جدی در نحوه عملکرد فورسپس می‌شه.

موقع استفاده از فورسپس‌های دندونه‌دار -که به‌طور سنتی رایج‌ترین انتخاب هستن- احتمالاً در حین کشیدن دندون احساس لغزش و لیزخوردن می‌کنین. این موضوع مخصوصا برای دندون‌های نیش و دندون‌های آسیاب که ریشه عمیق دارند پیش میاد.

این لغزش باعث می‌شه که کشیدن دندون سخت بشه و از طرف دیگه بیمار هم درد بیشتری بکشه.

اینجاست که فورسپس‌های دندونه‌دار بهتر عمل می‌کنن. منقار دندونه‌دار به دندون‌پزشک این امکان رو می‌دهد که دندون رو بدون لغزش در داخل فورسپس بگیره. در نتیجه، کشیدن دندون خیلی راحت‌تر می‌شه و بیمار هم درد کمتری رو تجربه می‌کنه.

پس به‌طور کلی اگر بخوایم بین فوریپس‌های دندونه‌دار و بدون دندونه مقایسه کنیم، انواع دندونه‌دار بهتر هستند.

خرید کدوم فورسپس‌های دندون پزشکی ضروریه؟

انتخاب فورسپس به اقدامات دندونپزشکی که قراره انجام بشه بستگی داره. اما معمولا علاوه‌بر فورسپس‌هایی که درقسمت بالا گفتیم، فورسپس‌های زیر هم ضروری هستند:

• فورسپس ریشه بالایی (286): برای استخراج قطعات ریشه بالایی استفاده می شود.
• فورسپس یونیورسال فوقانی کودکان (150S): برای کشیدن دندون‌های شیری در قوس بالایی
• فورسپس یونیورسال تحتانی کودکان (151S): برای کشیدن دندون‌های شیری در قوس پایین
• فورسپس شاخ گاوی (23): برای کشیدن دندون‌های آسیاب پایینی به‌ویژه با ریشه‌های دوشاخه استفاده می‌شه.
• فورسپس سرنیزه (65): برای کشیدن ریشه و دندون‌های تکه‌تکه شده در قوس بالایی استفاده می‌شه.

سخن آخر

فورسپس دندانپزشکی یک ابزار ضروری برای کشیدن دندون محسوب می‌شه. این ابزار انواع مختلفی داره که هر کدوم برای دندون‌های خاصی در بالا و پایین استفاده می‌شن. علاوه‌بر این، فورسپس‌های مخصوص کودکان و یا فورسپس‌های تخصصی برای کشیدن ریشه و یا دندان‌های تکه‌تکه‌شده هم موجود هستند.