ژل پرکننده دندان
ل پرکننده دندان که به آن ژل اچ (Etch) یا ژل اسید فسفریک 37 درصد گفته می‌شود، یک ماده رایج در دندانپزشکی است که برای آماده‌سازی سطوح دندان برای انجام عمل باندینگ (اسید اچینگ) طراحی شده است. این ماده با حذف انتخابی مینا و عاج، ریز تخلخل‌هایی در سطح ایجاد می‌کند که چسبندگی مواد دندانی مانند رزین‌های کامپوزیت، سیلانت‌ها و عوامل باندینگ را افزایش می‌دهد. ژل پرکننده دندان معمولاً برای مدت زمان مشخصی روی سطح دندان اعمال شده و سپس کاملاً شسته می‌شود و سطحی زبر باقی می‌گذارد که پیوند مکانیکی و شیمیایی بین دندان و مواد ترمیمی را به‌طور قابل‌توجهی بهبود می‌بخشد.
نقش ژل پرکننده دندان
همان‌طور که ممکن است قبل از رنگ‌آمیزی یک میز چوبی صاف، آن را سنباده بزنید، فرآیند «اچ‌کردن»
(Etching) که با استفاده از ژل اچ انجام می‌شود، سطح دندان را زبرتر می‌کند؛ بنابراین مواد دندانی به‌شکل ایمن‌تری به آن متصل می‌شوند.
از نظر میکروسکوپی، ژل پرکننده دندان، برخی از مواد معدنی موجود در مینا و عاج، که دولایه خارجی دندان هستند را حل می‌کند. این فرسایش ناهمواری‌هایی به نام tags and tunnels را ایجاد می‌کند که می‌توانند رزین باندینگ را از نظر شیمیایی بهتر جذب کنند و از نظر فیزیکی آن را روی سطح مینا و عاج قفل کنند.
خود ژل پرکننده دندان معمولاً ژل اسید فسفریک 30 تا 40 درصد رنگی است تا روی دندان قابل مشاهده باشد. متخصص دندان‌پزشک حدود 15 تا 30 ثانیه ژل را روی سطح دندان باقی می‌گذارد. فرسایش ایجاد‌شده به سطح مینای صاف، ظاهری یخ‌زده می‌دهد. مرحله نهایی این فرآیند شامل پرکردن یا چسباندن موادی است که باید به‌صورت لایه‌ای در بالای باند قرار گیرد. هر لایه تا زمانی که متخصص دندان‌پزشک تشخیص دهد با استفاده از نور خاصی cured می‌شود.
تاثیر ژل پرکننده دندان
موارد استفاده از ژل پرکننده دندان
ژل پرکننده دندان در موارد زیر استفاده می‌شود.
برای اتصال کامپوزیت
ژل پرکننده دندان برای آماده‌سازی سطوح مینا و عاج قبل از اعمال رزین کامپوزیت استفاده می‌شود. با ایجاد ریز‌تخلخل‌ها در سطح دندان، این ژل می‌تواند احتباس مکانیکی و پیوند شیمیایی بین دندان و رزین را افزایش داده و ترمیم قوی‌تر و بادوام‌تری را تضمین کند.
آماده‌سازی برای سیلانت (sealants)
هنگام استفاده از سیلانت‌های دندانی، از ژل پرکننده دندان برای ساییدن سطوح اکلوزال دندان‌های مولر و پرمولر استفاده می‌شود. این فرآیند تضمین می‌کند که سیلانت به‌طور موثر به‌سطح دندان چسبیده و محافظت بهتری در برابر حفره‌ها ایجاد کند.
لازم به ذکر است که سیلانت‌های دندانی (Dental sealants) پوشش‌های نازک و محافظی هستند که بر روی سطوح جویدنی دندان‌های آسیاب و پرمولر اعمال می‌شوند تا از ایجاد حفره جلوگیری کنند. آن‌ها با بستن شیارها و حفره‌هایی که در آن ذرات غذا و باکتری‌ها جمع می‌شوند، مانعی ایجاد می‌کنند که مینای دندان را از پوسیدگی محافظت می‌کند.
باندینگ براکت‌های ارتودنسی
قبل از چسباندن براکت‌های ارتودنسی، ژل، روی دندان‌ها اعمال می‌شود تا سطح مینای دندان زبر گردد. این مرحله، استحکام باند چسب مورد استفاده برای محکم‌کردن براکت‌ها را بهبود بخشیده و اطمینان حاصل می‌کند که در طول درمان ارتودنسی در جای خود باقی می‌مانند.
روکش دندان
هنگام قراردادن ونیرهای دندانی، از ژل پرکننده دندان برای اچ‌کردن سطح دندان در جایی که روکش باند می‌شود، استفاده می‌گردد. این امر یک پیوند قوی بین دندان و روکش را تضمین می‌کند.
سیمان‌کاری تاج و پل
ژل پرکننده دندان برای اچ‌کردن سطوح آماده‌شده دندان قبل از سیمان‌کردن روکش‌ها و بریج‌ها استفاده می‌شود. این روش، چسبندگی سیمان لوتینگ را به ساختار دندان افزایش داده و به پایداری و طول عمر ترمیم‌ها کمک می‌کند.
بلیچینگ
در برخی از روش‌های بلیچینگ، به‌ویژه آن‌هایی که شامل بلیچینگ داخلی دندان (بلیچینگ غیرحیاتی) می‌شوند، ممکن است از ژل برای تمیزکردن و آماده‌سازی سطح محفظه پالپ دندان استفاده شود و کارایی مواد سفیدکننده اعمال‌شده پس از آن را افزایش دهد.
ترمیم دندان‌های شکسته
برای ترمیم دندان‌های شکسته با استفاده از رزین کامپوزیت، از ژل پرکننده دندان برای اچ‌کردن سطوح مینا و عاج استفاده می‌شود. این آماده‌سازی تضمین می‌کند که عامل باندینگ و مواد کامپوزیت به‌طور موثری چسبیده و یک ترمیم بدون درز و قوی را ایجاد می‌کند.
ژل پرکننده دندان
آیا ژل پرکننده دندان مضر است؟
استفاده از ژل پرکننده اگر به‌درستی و تحت نظارت دندان‌پزشک انجام شود، به‌طور کلی برای دندان‌ها مضر نیست. این فرآیند شامل اعمال مقدار کنترل‌شده اسید، معمولاً 37 درصد اسید فسفریک، برای مدت کوتاهی، معمولاً 15 تا 60 ثانیه، روی سطح دندان است.
هرگونه خطر بالقوه، مانند ضعیف‌شدن مینا، با استفاده و زمان‌بندی دقیق به‌حداقل می‌رسد.
با این حال، استفاده نادرست یا قرارگرفتن در معرض ژل به‌شکل طولانی‌مدت، می‌تواند منجر به از دست‌دادن یا حساسیت بیش از حد مینای دندان شود.
تکنیک‌های مختلف استفاده از ژل پرکننده دندان
ژل پرکننده با استفاده از تکنیک‌های مختلفی اعمال می‌شود. در اینجا این تکنیک‌ها را بررسی می‌کنیم.
اسید اچینگ کامل
هنگامی‌که لازم است مقدار قابل توجهی از مواد پیوند‌دهنده روی دندان قرار داده شود این روش بهترین کارکرد را دارد. استفاده از ژل پرکننده دندان تحت این روش پیوند مطمئن‌تری ایجاد می‌کند. در مواردی که آماده‌سازی دندان گسترش نمی‌یابد یا به عصب (پالپ دندان) نزدیک نمی‌شود، این روش بهترین است. اسید اچینگ توتال تکنیکی است که در دندانپزشکی برای آماده‌سازی سطوح مینا و عاج به‌شکل هم‌زمان استفاده می‌شود. این روش بیشتر برای ترمیم‌های کامپوزیت، سیلانت‌ها و کاربردهای روکش استفاده می‌شود.
اسید اچینگ انتخابی
اچینگ انتخابی با استفاده از ژل پرکننده دندان یک روش دندانپزشکی است که در آن فقط مینای دندان با اسید فسفریک اچ می‌شود و عاج هیچ تغییری نمی‌کند. هدف این روش بهره‌گیری از ویژگی‌های باندینگ برتر مینای اچ‌شده و در عین حال اجتناب از معایب احتمالی اچ‌کردن عاج، مانند افزایش حساسیت یا خطر اچ بیش از حد است.
اسید اچینگ خودچسب (Self-adhesive Etching)
این روش، به استفاده از سیستم‌های چسب خود اچینگ در دندانپزشکی اشاره دارد که مراحل اچ، پرایمینگ و باندینگ را در یک کاربرد واحد ترکیب می‌کند. این چسب‌ها حاوی ژل پرکننده دندان هستند که به‌طور هم‌زمان سطح دندان را ساییده و پرایم می‌کنند و نیازی به اچ‌کردن جداگانه با اسید فسفریک و شست‌و‌شوی بعدی را از بین می‌برند. این روش با ایجاد یک الگوی اچینگ کنترل‌شده‌تر، به‌ویژه در عاج، فرآیند باندینگ را ساده می‌کند و خطر حساسیت بعد از عمل را کاهش می‌دهد.
سخن آخر
ژل پرکننده دندان یک ماده اچینگ است که از آن به‌عنوان اسید اچ نیز یاد می‌شود. این ماده حاوی درصد مشخصی از اسید فسفریک است که معمولا به رنگ آبی تولید شده و برای چند ثانیه روی سطح دندان اعمال می‌شود. این اسید، سطح دندان را ساییده و خلل و فرج ریزی در آن ایجاد می‌کند. ساییدگی سبب می‌شود که مواد مختلف بهتر به‌سطح بچسبند.
